Procedura zgłaszania nieprawidłowości i ochrona sygnalistów
W ostatnim czasie został opublikowany projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Ma ona na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Uchwalenie ustawy zaplanowano na IV kwartał 2021 roku.
Nowe obowiązki dla przedsiębiorstw
Dyrektywa, a w konsekwencji ustawa, nałoży na przedsiębiorców nowe obowiązki w zakresie wdrożenia procedur oraz tzw. wewnętrznych kanałów powiadamiania, a także ochrony sygnalistów ( whistleblowing ). Co ważne, projekt ustawy przewiduje, że wejdzie ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Od razu po jej wejściu w życie obowiązki w niej przewidziane będą musiały spełniać podmioty zatrudniające ponad 250 pracowników.
Przedsiębiorcy sektora prywatnego zatrudniający od 50 do 249 pracowników będą mieli czas na wdrożenie stosownych procedur do 17 grudnia 2023 roku. W przypadku przedsiębiorców zatrudniających do 50 pracowników, wprowadzenie procedur nie ma być obowiązkowe, za wyjątkiem podmiotów wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz
zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania określonych aktów prawa Unii Europejskiej, które będą musiały wdrożyć stosowne procedury niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników.
Ochrona sygnalistów (zgłaszających)
Celem nowej regulacji jest zapewnienie ochrony osobom, które dokonują zgłoszenia lub ujawniają informacje bądź uzasadnione podejrzenia naruszenia prawa, a które uzyskały informacje na temat naruszenia w związku z wykonywaną pracą.
Projekt ustawy precyzuje, czego naruszenia prawa będące przedmiotem zgłoszenia mogą dotyczyć tj. zachowań niezgodnych z prawem lub mających na celu obejście prawa, a dotyczących m.in. zamówień publicznych, zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, ochrony środowiska, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych). Równocześnie, dany pracodawca będzie miał możliwość rozszerzenia ustawowego katalogu, w tym umożliwienia zgłaszania również naruszeń dotyczących obowiązujących u danego pracodawcy regulacji wewnętrznych czy standardów etycznych.
Sygnaliści o ile dokonają zgłoszenia w przewidzianym trybie, mając uzasadnione podejrzenie co do tego, że do naruszenia doszło (lub, do którego prawdopodobnie dojdzie w przypadku potencjalnych naruszeń) mają korzystać z określonej ochrony. W szczególności , nie będą mogli stać się obiektem żadnych działań odwetowych. Sygnalistą może być nie tylko pracownik, ale również zleceniobiorca czy też kontraktor.
Regulamin zgłoszeń wewnętrznych
Zgodnie z założeniami ustawy, regulamin zgłoszeń wewnętrznych ma być ustalany przez pracodawcę po konsultacji z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy (jeżeli u przedsiębiorcy nie działa zakładowa organizacja związkowa). Regulamin ma wejść w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
Procedura będzie musiała wskazywać m.in. do kogo zgłoszenia będą mogły być kierowane oraz w jaki sposób będą rozpatrywane. Co szczególnie ważne, procedury będą musiały zostać w taki sposób skonstruowane, by zapewnić ochronę tożsamości zarówno osoby dokonującej zgłoszenia, jak i osoby, której zgłoszenie będzie dotyczyć. Do danego pracodawcy należeć będzie decyzja, czy dopuści możliwość przyjmowania zgłoszeń anonimowych.
Kanały zgłaszania nieprawidłowości
Przedsiębiorcy w regulaminie zgłoszeń wewnętrznych będą musieli wskazać m.in. sposoby przekazywania zgłoszeń. Zgłoszenie nieprawidłowości do pracodawcy będzie tzw. zgłoszeniem wewnętrznym. Niezależnie od powyższego, w projekcie ustawy przewiduje się także możliwość zgłoszenia zewnętrznego (do odpowiednich organów państwa) oraz ujawnienia publicznego. Sygnalista będzie mógł zgłaszać nieprawidłowości za pomocą kanału wewnętrznego lub od razu za pomocą kanału zewnętrznego.
W przypadku, gdyby kanały wewnętrzne oraz zewnętrzne okazały się nieskuteczne, sygnalista będzie mógł podać wiadomość o naruszenia prawa do wiadomości publicznej.
Sankcje
Projekt ustawy zawiera również przepisy karne. Przewiduje m.in. karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat trzech za nieustanowienie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa albo ustanowienie takiej procedury z naruszeniem przepisów. Takiej samej karze ma też podlegać osoba, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji.
