Zmiany w ustawie Prawo energetyczne, jako odpowiedź na nowe wymogi unijne
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (nr UC84) jest odpowiedzią na ciągłe zmiany zachodzące w regulacjach dotyczących rynku energii elektrycznej na poziomie unijnym oraz potrzebę reformy krajowego systemu przyłączeń do sieci elektroenergetycznej.
Projekt przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, opublikowany 6 marca 2025 r., stanowi kolejny etap dostosowania przepisów krajowych do pakietu aktów prawnych określanych łącznie, jako „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”.
Przyjęcie nowelizacji ma zapewnić wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1711 oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1106. Dyrektywa oraz Rozporządzenie są odpowiedzią na kryzys energetyczny, który rozpoczął się w 2021 roku. Państwa członkowskie Unii Europejskiej sięgały wówczas po różnorodne doraźne środki zaradcze. Kryzys uwidocznił potrzebę ustanowienia jednolitych, skoordynowanych ram działań na poziomie całej Wspólnoty, przy jednoczesnym zagwarantowaniu stabilnych dostaw energii dla odbiorców końcowych. Zmiany w ustawie są także podyktowane koniecznością realizacji Krajowego Planu Odbudowy.
Umowy z gwarancją stałej ceny dla odbiorców
Jedną z kluczowych zmian jest zapewnienie odbiorcom energii elektrycznej prawa do zawierania umów kompleksowych lub umów sprzedaży energii elektrycznej na czas oznaczony z gwarancją stałej ceny. Ustawa wprowadza zobowiązanie do oferowania takich umów przez sprzedawców obsługujących ponad 200 tysięcy odbiorców końcowych, na okres nie krótszy niż jeden rok. Wprowadzenie tych przepisów stanowi bezpośrednie wykonanie art. 7 i 8 Dyrektywy 2024/1711, której nadrzędnym celem jest ograniczenie skutków nagłych wzrostów cen energii, ochrona konsumentów i stabilizacja rynku energii.
Nowe obowiązki informacyjne sprzedawców energii
Ustawa wprowadza obowiązek przekazywania odbiorcom streszczenia kluczowych warunków umowy w przejrzystej formie. Informacje mają obejmować m.in. ceny, dodatkowe opłaty, informacje o rabatach i promocjach, rodzaj taryfy (stała lub dynamiczna) oraz wskazanie dostępnych form kontaktu ze sprzedawcą. Jest to kolejny sposób na wzmocnienie pozycji konsumenta na rynku energii. Zmiany na rzecz odbiorców końcowych wprowadzają także obowiązek informacyjny dla tzw. sprzedawców rezerwowych, którzy będą musieli informować odbiorców o dostępnych „porównywarkach” ofert oraz możliwościach zmiany dostawcy energii.
Prawo do wielu umów energetycznych
Nowością będzie możliwość zawierania przez odbiorców końcowych więcej niż jednej umowy kompleksowej lub sprzedaży energii elektrycznej – zarówno w przypadku kilku punktów poboru, jak i w jednym punkcie przy zachowaniu wymogu zastosowaniu dodatkowego licznika zdalnego odczytu. Rozwiązanie to zwiększy elastyczność korzystania z energii i umożliwi np. niezależne rozliczanie różnych instalacji lub korzystanie z odmiennych modeli taryfowych.
Ubóstwo energetyczne – nowa definicja i mechanizmy wsparcia
Ustawa precyzuje definicję ubóstwa energetycznego implementując w znacznej części definicję wskazaną w Dyrektywie 2024/1711. Definicja ustawowa poszerza definicję z Dyrektywy o czynnik wysokich cen energii jako przyczyny ubóstwa. Odbiorcy dotknięci ubóstwem energetycznym będą mogli korzystać z programów wsparcia przy spłacie zaległych i bieżących należności za energię lub usługi z tym związane. Co istotne odbiorca dotknięty ubóstwem może we wniosku wskazać preferowaną formę wsparcia. Sprzedawca energii elektrycznej będzie zobowiązany do rozpatrzenia wniosku w ciągu 21 dni.
Elastyczne umowy przyłączeniowe
W odpowiedzi na ograniczenia sieciowe, projekt wprowadza tzw. elastyczne umowy przyłączeniowe. Operatorzy zyskają możliwość przyłączania nowych instalacji nawet przy ograniczonej przepustowości, zastrzegając sobie prawo do wprowadzania ograniczeń w przesyle energii. Nowe przepisy mają charakter tymczasowy i będą stosowane tylko do czasu rozbudowy wymaganej infrastruktury, co ma być również wyraźnie określone w treści danej umowy. W tym celu Prezes URE ma opublikować na stronie Biuletynu Informacji Publicznej wytyczne regulujące zawartość tego rodzaju umów. Rozwiązania tego typu funkcjonują już m.in. we Francji i Norwegii.
Cyfryzacja i racjonalizacja przyłączeń do sieci
Zmiany legislacyjne mają odpowiedzieć na potrzebę uelastycznienia i uporządkowania procesu przyłączeń do sieci elektroenergetycznych. Operatorzy zostaną zobowiązani do prowadzenia publicznych, regularnie aktualizowanych platform informacyjnych, zawierających dane o:
- dostępnych zdolnościach przyłączeniowych,
- złożonych wnioskach o przyłączenie,
- odrzuconych wnioskach i ich uzasadnieniu.
Złożenie i rozpatrywanie wniosków o przyłączenie będzie możliwe w formie elektronicznej, co ma przyspieszyć cały proces i ograniczyć tzw. „blokowanie mocy”.
Aukcje mocy przyłączeniowych
W celu przeciwdziałania zjawisku blokowania mocy przyłączeniowych wprowadzono także mechanizm tzw. kamieni milowych. Inwestorzy przyłączający instalacje do sieci będą zobowiązani do wykazania postępu inwestycyjnego w określonych terminach (24 i 36 miesięcy), pod rygorem rozwiązania umowy. Uwolnione w ten sposób moce będą ponownie rozdysponowywane w drodze aukcji, co zapewni ich efektywne wykorzystanie i zwiększy transparentność procesu przyłączeniowego.
Nowe narzędzia nadzoru nad rynkiem energii
Przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną zostaną zobowiązane do wdrożenia strategii zabezpieczającej, której celem jest ograniczenie ryzyk wynikających z wahań cen na rynku hurtowym oraz zapewnienie ciągłości dostaw energii. Strategia ta będzie podlegać zatwierdzeniu przez Prezesa URE, a jej realizacja będzie poddana corocznemu raportowaniu. Rozszerzeniu ulegają tym samym kompetencje Prezesa URE w zakresie monitorowania rynku, w szczególności umów ze stałą ceną i ich wpływu na odbiorców końcowych.
Należy wskazać, że zakres zmian proponowanych w projekcie ustawy Prawo energetyczne dotyczą także kwestii, takich jak:
- zaostrzenie sankcji – wprowadzenie wyższych kar administracyjnych za naruszenia Rozporządzenia REMIT, zgodnie z wymogami Rozporządzenia 2024/1106;
- reforma obowiązków samorządów – nadanie planom zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe rangi aktów prawa miejscowego oraz ujednolicenie procedury ich uchwalania;
- wprowadzenie rejestrów magazynów energii – nałożenie na operatorów obowiązku przekazywania informacji o magazynach energii przyłączonych do sieci;
- nowe obowiązki operatorów systemów – zwiększenie wysokości zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie oraz wprowadzenie bezzwrotnej opłaty za rozpatrzenie wniosków o przyłączenie.
Projekt ustawy znajduje się obecnie na etapie opiniowania. Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkami wskazanymi w ustawie.
W przypadku pytań, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami:
Dominika Sawicka – Managing Associate | Radczyni prawna
Magdalena Parzybut – Junior Associate | Aplikantka radcowska
