Statut fundacji rodzinnej kluczem do sukcesu. Na co zwrócić uwagę przy jego opracowaniu?
Ustawodawca pozostawia fundatorowi dużą swobodę w kształtowaniu treści statutu fundacji rodzinnej. Ta duża doza dowolności może być kluczem do stworzenia fundacji idealnie dopasowanej do potrzeb rodziny, ale również pułapką, która przy braku odpowiedniego przemyślenia oraz zredagowania treści statutu może prowadzić do licznych komplikacji i nieprzewidzianych trudności.
Statut fundacji rodzinnej jest dokumentem, który nie tylko formalizuje zasady działania, ale przede wszystkim kształtuje przyszłość całej rodziny. Dlatego tak istotne jest, aby jego redakcja była przemyślana, kompleksowa i uwzględniała zarówno bieżące, jak i przyszłe potrzeby rodziny.
W obliczu rosnącej popularności fundacji rodzinnych w Polsce warto przyjrzeć się kluczowym aspektom, które decydują o ich stabilności i efektywności. O czym należy pamiętać, aby statut fundacji rodzinnej nie stał się źródłem problemów, lecz fundamentem trwałego sukcesu? Przyjrzyjmy się najważniejszym kwestiom.
Stabilność i elastyczność statutu
Statut fundacji powinien być możliwie stabilny w swoich postanowieniach urzeczywistniając wolę fundatora – a jednocześnie na tyle elastyczny, aby w długoterminowej perspektywie nadążał za zmieniającymi się okolicznościami oraz cyklami życia rodziny fundatora. Pozostawienie treści statutu fundacji przypadkowi lub powierzenie zredagowania jego treści przypadkowej osobie może wiązać się z szeregiem bardzo negatywnych implikacji, prowadzących nierzadko do konieczności zlikwidowania fundacji i zaprzepaszczenia woli i wizji fundatora.
Beneficjenci
Bardzo istotną kwestią składającą się obligatoryjnie na treść statutu, która ma szczególne i w zasadzie pierwszorzędne znaczenie praktyczne, jest określenie beneficjentów fundacji rodzinnej. Beneficjentami fundacji rodzinnej można ustanowić nie tylko aktualnych oraz przyszłych członków rodziny, lecz również osoby trzecie. Możliwe jest także ustalenie, że jedynym beneficjentem fundacji jest fundator do osiągnięcia przez niego określonego wieku albo dożywotnio, a po ziszczeniu się określonej w statucie przesłanki (tj. odpowiednio osiągnięcia przez fundatora określonego wieku albo jego śmierci), status beneficjentów uzyskują inne osoby określone w statucie fundacji.
Statut powinien określać beneficjentów fundacji personalnie (imiennie) lub wskazywać przesłanki, w oparciu o które można zidentyfikować beneficjentów, np. według klucza powiązań rodzinnych. Należy mieć na uwadze, że stan faktyczny aktualny na dzień redagowania statutu fundacji może okazać się nieaktualny np. dwa pokolenia później, gdyż na przykład wnuki fundatora mogą nie mieć potomstwa lub poszczególne osoby zginą w katastrofie/wypadku, czym przerwą określony w statucie “łańcuch” beneficjentów.
Powyższe może doprowadzić nawet do konieczności rozwiązania fundacji rodzinnej. Rekomendowanym jest zatem uwzględnienie i zaadresowanie w statucie fundacji różnych sytuacji oraz wprowadzenie mechanizmu zastępowalności beneficjentów na wypadek zaistnienia tzw. czarnych scenariuszy. Nie bez znaczenia pozostaje również kwestia implementowania do statutu fundacji rozwiązań dotyczących sytuacji, gdy beneficjantami fundacji są lub w przyszłości będą osoby małoletnie, co może wiązać się z wieloma problemami dotyczącymi m.in. sprawowania zarządu nad świadczeniami otrzymywanymi przez małoletniego beneficjenta od fundacji czy reprezentowaniem takich beneficjentów przy wykonywaniu obowiązków natury organizacyjnej (np. udział w zgromadzeniu beneficjentów oraz wykonywanie prawa głosu).
Benefity
Poza podmiotowym określeniem grona beneficjentów fundacji rodzinnej, niemniej istotne jest określenie zakresu przedmiotowego przyznawanych benefitów. W tym zakresie fundator ma w zasadzie nieograniczoną swobodę.
Benefity mogą polegać m.in. na: wypłacaniu beneficjentom systematycznych świadczeń pieniężnych, wsparciu finansowym w kryzysowych sytuacjach życiowych, pokrywaniu kosztów leczenia lub edukacji etc.
Możliwość uzyskania danego rodzaju benefitów można uzależnić od spełnienia określonych warunków, np. uzyskania określonego poziomu wykształcenia. Analogiczne można ustalić, że dany beneficjent utraci benefity wskutek np. skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne lub prowadzenie przez niego działalności konkurencyjnej w stosunku do biznesu rodzinnego.
Uprawnienia fundatora
Należy być świadomym, że fundator fundacji rodzinnej nie jest jej właścicielem, lecz można przypisać mu w statucie fundacji szereg kompetencji oraz uprawnień. Przypisane fundatorowi uprawnienia mają co do zasady charakter uprawnień osobistych, a tym samym nie są zbywalne ani nie podlegają dziedziczeniu. Tym samym warto w statucie fundacji przewidzieć mechanizm przyznania przysługujących fundatorowi kompetencji innym osobom na wypadek śmierci fundatora, zrezygnowania przez niego z pełnionych funkcji lub osiągnięcia przez fundatora określonego wieku.
Statut techniczny
Pomimo faktu, że postępowanie przed sądem rejestrowym zostało w zasadzie w pełni zinformatyzowane i wnioski o wpis, zmianę wpisu albo podmiotu z rejestru składa się za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych – wnioski dotyczące fundacji rodzinnej można na chwilę obecną złożyć jedynie w formie tradycyjnej (papierowej) przy wykorzystaniu urzędowych formularzy.
Wnioski w postępowaniu rejestrowym dotyczącym fundacji rodzinnych składa się tylko i wyłącznie do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, który jest sądem rejestrowym i prowadzi rejestr fundacji rodzinnych.
Powyższe nie pozostaje bez wpływu na czas procedowania wniosku przez sąd, a tym samym na czas oczekiwania na dokonanie wpisu fundacji do rejestru. W związku z powyższym praktykowane jest często składanie wniosku w oparciu o tzw. „statut techniczny” fundacji, zawierający w swej treści wymagane ustawowo minimum. Czas oczekiwania na wpis fundacji do rejestru (aktualnie co najmniej 3 miesiące) wykorzystywany jest na doprecyzowanie docelowego brzmienia statutu fundacji, który następnie (po zarejestrowaniu fundacji) zostaje zmieniony i otrzymuje oczekiwane brzmienie.
Podsumowując:
Statut fundacji powinien być fundamentem, który nie tylko urzeczywistnia wolę fundatora, ale także zapewnia odpowiednią elastyczność, aby dostosować się do zmieniających się okoliczności i potrzeb rodziny. Zbyt sztywne postanowienia mogą prowadzić do problemów, które mogą zagrozić istnieniu fundacji. Dlatego kluczowe jest, aby statut był na tyle elastyczny, by móc reagować na przyszłe wyzwania, jednocześnie zachowując stabilność niezbędną dla realizacji wizji fundatora
autor: Kamil Łamiński
Nasi eksperci są gotowi udzielenia odpowiedzi na wszelkie pytania w zakresie fundacji rodzinnych:
Grzegorz Gajda LL.M Partner Zarządzający I Radca prawny
Kamil Łamiński LL.M. Counsel I Radca prawny
