Redysponowanie nierynkowe w polskim prawie energetycznym. Najważniejsze aspekty i rola umów przyłączeniowych w wypłacie rekompensat finansowych
Redysponowanie nierynkowe to mechanizm, który ma na celu zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. W sytuacji pojawiającej się nadprodukcji energii elektrycznej, konieczne staje się jej zbilansowanie. Dzieje się to przez dostosowywanie wielkości produkcji energii elektrycznej do jej zużycia.
Polski system energetyczny nie nadąża za dynamicznym rozwojem instalacji OZE (FW i PV). Skutkiem czego, redysponowanie miało miejsce już kilkakrotnie. W związku z tym, że jest ono rozwiązaniem bilansującym system, a nie rozwiązującym przyczyny przeciążenia, pojawiają się obawy, że może być stosowane coraz częściej.
Dla wytwórców, redysponowanie oznacza najczęściej utratę przychodu ze sprzedaży energii elektrycznej. Aktualna staje się zatem kwestia wysokości przysługującej z tego tytułu rekompensaty finansowej oraz możliwości jej dochodzenia na bazie zawartych umów przyłączeniowych.
Czym jest redysponowanie nierynkowe?
Redysponowanie zostało wprowadzone Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej („Rozporządzenie 2019/943”). Od momentu jego wejścia w życie w lipcu 2019 roku jest wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE.
W myśl Rozporządzenia 2019/943 redysponowanie nierynkowe oznacza środek, w tym ograniczanie wytwarzania polegający na zmianie schematu wytwarzania, obciążenia, lub obu, aby zmodyfikować przepływy fizyczne w systemie przesyłowym i zmniejszyć fizyczne ograniczenia przesyłowe lub w inny sposób zapewnić bezpieczeństwo systemu.
Sposób ograniczania wytwarzania energii elektrycznej z OZE
Mechanizm redysponowania nierynkowego opiera się w Polsce na poleceniach wydawanych przez operatorów systemu elektroenergetycznego.
Polecenia mogą dotyczyć wyłączenia jednostki wytwórczej lub zmniejszenia mocy wytwarzanej przez tę jednostkę wytwórczą. Przekazywane są do wykonania wytwórcom bezpośrednio przez operatora systemu elektroenergetycznego, do sieci którego zostały one przyłączone.
Rekompensata z tytułu redysponowania nierynkowego
Rozporządzeniem 2019/943 wprowadzono zasadę, że redysponowanie, które nie opiera się na zasadach rynkowych, podlega rekompensacie finansowej.
Rekompensata finansowa z tytułu redysponowania nierynkowego musi być co najmniej równa wyższej z następujących kwot:
- kwocie dodatkowych kosztów operacyjnych poniesionych w wyniku redysponowania;
- kwocie przychodów netto ze sprzedaży energii elektrycznej na rynku dnia następnego, które jednostka wytwarzania energii, wygenerowałaby, gdyby nie wydano polecenia redysponowania (art. 13 ust. 7 Rozporządzenia 2019/943).
Rekompensata może być także połączeniem obu wskazanych kwot, jednakże tylko wtedy, gdy zastosowanie jedynie wyższej kwoty prowadziłoby do nieuzasadnienie niskiej lub wysokiej Rekompensaty.
Wbrew oczekiwaniom wytwórców przepisy prawa polskiego nie definiują ani nie precyzują sposobu wyliczenia rekompensaty. Znowelizowane przepisy Ustawy – Prawo Energetyczne („PE”), które weszły w życie 7 września 2023 roku i dostosowują przepisy PE do Rozporządzenia 2019/943, zawierają jedynie odniesienia do „rekompensaty finansowej, o której mowa w art. 13 ust. 7 Rozporządzenia 2019/943”.
W nowelizacji PE wprowadzone zostały przepisy przejściowe, które wskazywały, że rekompensatę oblicza się i wypłaca na podstawie umowy określającej wysokość tej rekompensaty zawieranej pomiędzy operatorem systemu elektroenergetycznego wydającym polecenie a wytwórcą. To co miało obowiązywać w okresie przejściowym stało się jednak regułą.
Jednocześnie znowelizowane przepisy PE dały operatorom systemów elektroenergetycznych (OSP i OSD) podstawę do ustalenia zasad obliczania i wypłaty Rekompensaty w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci. Aktualne, dostosowane instrukcje ruchu i eksploatacji sieci potwierdziły zasadę z okresu przejściowego stanowiąc, że rozliczenia finansowe będą dokonywane na podstawie odrębnej umowy zawieranej pomiędzy operatorem systemu elektroenergetycznego a wytwórcą. Poza odniesieniem do odrębnej umowy nie wskazano w wysokości ani sposobu wyliczenia Rekompensaty.
W praktyce takie umowy opierają rekompensatę na przychodach netto ze sprzedaży energii elektrycznej. Ostatecznie kwota wypłacana wytwórcy z tego tytułu często nie rekompensuje faktycznie poniesionych przez niego strat w wyniku redysponowania, jak i odbiega od minimalnej kwoty rekompensaty wskazanej w Rozporządzeniu 2019/943.
Postanowienia umów przyłączeniowych a możliwość dochodzenia rekompensaty
W kontekście redysponowania ważne jest, czy umowa przyłączeniowa zawierana między operatorem systemu elektroenergetycznego, a wytwórcą energii zawiera postanowienia gwarantujące niezawodność dostaw energii.
Warto zweryfikować tę kwestię zarówno na etapie dochodzenia rekompensaty, jak i na etapie zawierania umowy o przyłączenie jednostki wytwórczej. Rekompensata z tytułu redysponowania nie przysługuje, jeżeli umowa o przyłączenie jednostki wytwórczej zawiera postanowienia skutkujące brakiem gwarancji niezawodnych dostaw energii elektrycznej.
Właściwe zapisy w umowach mogą zapewnić ochronę finansową w przypadku konieczności ograniczenia produkcji, co jest istotne dla stabilności i rentowności inwestycji.
W przypadku pytań, zachęcamy do kontaktu z naszą ekspertką:
Dominika Sawicka
Senior Associate | Radca Prawny
