L4 po nowemu – czy praca na zwolnieniu lekarskim będzie możliwa?
Dnia 14 października 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (oznaczony w wykazie prac legislacyjnych RM jako UD114; „Projekt”). Zawiera on zmiany dotyczące zasad korzystania ze zwolnień lekarskich.
Celem Projektu jest m.in. uporządkowanie i doprecyzowanie dotychczas niejasnych regulacji przez określenie, jakie czynności pracownik może, a jakich nie powinien wykonywać w trakcie L4, a przez to złagodzenie ryzyka utraty prawa do świadczenia w przypadku konieczności wykonania „wpadkowych” czynności zawodowych podczas zwolnienia.
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej jako: „Ustawa”), pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim nie może wykonywać pracy zarobkowej ani wykorzystywać zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. Problemem jest jednak brak ustawowych definicji pojęć „praca zarobkowa” i „wykorzystanie zwolnienia niezgodnie z celem”, co prowadzi do rozbieżności interpretacyjnych.
W obecnym stanie prawnym nawet krótkie, pilne czynności zawodowe (np. odebranie służbowego telefonu, odpisanie na e-mail) w okresie L4 mogą zostać zinterpretowane jako praca i skutkować utratą przez pracownika prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia. W ramach Projektu proponuje się zdefiniowanie pojęcia pracy zarobkowej jako każdej czynności mającej charakter zarobkowy – niezależnie od formy prawnej – ale z wyłączeniem „czynności incydentalnych”, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. Zgodnie z Projektem za istotną okoliczność nie będzie uznawane polecenie pracodawcy.
Przewidziano także, że czynności niezbędne (np. podpisanie dokumentu, odpisanie na pilny e-mail) nie będą kwalifikowane jako naruszenie warunków zwolnienia, o ile wystąpiły sporadycznie i z istotnych powodów, a zaniechanie tych czynności mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy. Propozycję tę ciężko jednoznacznie ocenić – z jednej strony doszłoby do zwiększenia ochrony pracownika, który nie musiałby obawiać się utraty prawa do całego zasiłku w przypadku gdy „zdarzy mu się” odpisać na ważnego maila podczas choroby. Z drugiej zaś – w oczywisty sposób – może stanowić pole do nadużyć ze strony pracodawców.
Jeśli chodzi o drugą z przesłanek powodującą utratę prawa do zasiłku, tj. „wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem”, to aktywnością taką mają być „wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję”. W tym zakresie przewidziano zastrzeżenie, że aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy nie będą „zwykłe czynności dnia codziennego lub czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności”, czyli np. udanie się na zakupy spożywcze, udanie się do apteki celem zakupu leków czy wyjście na kontrolę lekarską. Nie jest to zatem rewolucyjna zmiana, a jedynie potwierdzenie w treści przepisów tego, co już przyjęło się w orzecznictwie sądów pracy.
Istotną zmianę stanowi dodanie do art. 17 Ustawy ust. 1c i 1d – przepisy te mają zezwolić, w przypadku, gdy osoba ubezpieczona spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń (np. jest zatrudniona u dwóch pracodawców/płatników składek) – aby na jej żądanie, zwolnienie lekarskie nie obejmowało pracy, która jest wykonywana na podstawie innego tytułu niż praca, której dotyczy zwolnienie. Ubezpieczony będzie miał wówczas jedynie obowiązek powiadomić pracodawcę, u którego będzie wykonywał pracę podczas przebywania na L4, o okresie zwolnienia wystawionego u innego pracodawcy. Jest to zmiana odpowiadająca na rzeczywiste potrzeby pracowników uzyskujących dochody z różnych źródeł. Nie ma bowiem powodów, aby pracownik niemogący świadczyć pracy fizycznej np. z powodu złamanej nogi musiał jednocześnie powstrzymać się od świadczenia dodatkowej pracy umysłowej w formie zdalnej dla innego pracodawcy.
Projekt zawiera także propozycje usprawnień i ujednolicenia sposobu wydawania orzeczeń przez lekarzy ZUS oraz zasad kontroli zwolnień lekarskich.
Rząd planuje bardzo krótkie vacatio legis – nowa ustawa miałaby, za wyjątkiem kilku przepisów, wejść w życie już od 1 stycznia 2026 r. Na ten moment Projekt nie został jeszcze skierowany do prac w Sejmie.
W przypadku pytań, zachęcamy do kontaktu z autorkami artykułu:
Joanna Jędrzejewska
Counsel | Radca prawny
Natalia Kochańska
Associate | Radca prawny
