Kodeks pracy w letniej odsłonie – Q&A
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu?
Zgodnie z art. 152 Kodeksu Pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej jako: dalej jako „KP”), pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Jest to prawo zagwarantowane na poziomie konstytucyjnym. Prawa tego pracownik nie może się zrzec. Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu pracownikowi (art. 162 KP). Wystąpienie ważnych przyczyn może stanowić umotywowanie do wnioskowania o przesunięcie wcześniej ustalonego terminu urlopu przez pracownika.
Przesunięcie urlopu jest dopuszczalne również wtedy, gdy wystąpią szczególne potrzeby po stronie pracodawcy, a nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy (art. 164 KP). Do przesunięcia urlopu pracodawca jest także obowiązany w przypadku, w którym pracownik nie może rozpocząć urlopu z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, na przykład z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, urlopu macierzyńskiego (art. 165 KP).
Należy pamiętać, że nieudzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego pracownikowi lub bezpodstawne obniżenie jego wymiaru, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Zgodnie z treścią art. 282 § 1 pkt 2 KP pracodawca popełniający powyższe wykroczenie podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł. Co istotne, zgoda pracownika na nieudzielenie urlopu lub obniżenie jego wymiaru urlopu czy nie uchyla bezprawności takiego działania pracodawcy.
Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?
Odpowiedzią na powyższe pytanie jest treść artykułu 167 KP. Zgodnie z powołanym przepisem pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko w razie wystąpienia okoliczności nieprzewidzianych w chwili rozpoczynania urlopu i i które wymagają obecności danego pracownika w zakładzie pracy.
Pracodawca ma obowiązek pokrycia kosztów poniesionych przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu, czyli na przykład wydatki poniesione przez pracownika w związku z koniecznością wcześniejszej podróży powrotnej z miejsca wypoczynku. W przypadku odwołania pracownika z urlopu z powodu wystąpienia ustawowo określonych okoliczności, pracownik ma obowiązek stawienia się do pracy, nawet, jeżeli nie zgadza się z decyzją pracodawcy. Niestawienie się w pracy będzie traktowane jako naruszenie pracowniczego obowiązku wyrażonego w art. 100 § 2 pkt 4 KP, tj. dbania o dobro zakładu pracy.
Czy pracodawca musi zapewnić wodę biurze w czasie upałów?
Zapewnienie wody pitnej pracownikom stanowi całoroczny obowiązek pracodawcy, nieuzależniony od temperatury. Wynika to z §112 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U.2003, Nr 169, poz.1650 ).
Ponadto, w przypadku wystąpienia szczególnie uciążliwych warunków wykonywania pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnienia innych napoi pracownikom. Poprzez uciążliwe warunki rozumie się między innymi pracę na zewnątrz przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C, a także pracę wewnątrz przy temperaturze przekraczającej 28°C. Poprzez inne napoje rozumie się napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy.
Wakacje pod gruszą – komu się należą?
Zasady otrzymywania dofinansowania do wypoczynku, czyli „wczasy pod gruszą” ustalane są w regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS).
ZFŚS tworzony jest obowiązkowo przez pracodawców którzy zatrudniają według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracodawcy, którzy zatrudniają więcej niż 20, ale mniej niż 50 pracowników mają obowiązek utworzyć ZFŚS w sytuacji, w której zawnioskuje o to zakładowa organizacja związkowa.
Niezależnie od powyższego, stosownie do treści art. 3 ust. 3 w zw. z art. 5 ustawy z dnia o 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych (t.j. Dz. U. z 2023, poz. 998) fundusz mogą tworzyć pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Podmioty uprawnione do świadczenia urlopowego, jego wysokość, częstotliwość wypłat, a także zasady udzielania świadczenia określa Regulamin ZFŚS.. Z dofinansowania mogą korzystać zarówno pracownicy i członkowie ich rodzin, jak i emeryci i renciści – byli pracownicy – i ich rodziny. Pracodawca może także przyznać w regulaminie ZFŚS prawo do korzystania z dofinansowania innym osobom.
Dofinansowanie do wypoczynku udzielane jest po rozpatrzeniu szeregu kryteriów związanych z sytuacją konkretnego pracownika, tj. wysokości jego zarobków, sytuacji materialnej i rodzinnej, stąd wysokość dofinansowania będzie ustalana indywidualnie dla wnioskującego.
Czy pracownik ma obowiązek odebrać telefon służbowy w trakcie urlopu wypoczynkowego?
Nie, pracownik nie ma obowiązku odbierania telefonu od pracodawcy w trakcie urlopu wypoczynkowego ani zabierania ze sobą telefonu służbowego na urlop. Takie stanowisko zajmuje także Państwowa Inspekcja Pracy. Od tej zasady jest jednak wyjątek – pracodawca może ustanowić taki obowiązek w przepisach wewnątrzzakładowych, obowiązek taki może jednak dotyczyć wyłącznie pracowników kluczowych dla firmy lub niezbędnych w razie awarii (kierownicy, kadra menadżerska). Należy pamiętać, że urlop wypoczynkowy to czas na regenerację sił pracownika, a pracodawca, który zobowiązuje pracownika do dyżuru w czasie jego urlopu, narusza jego prawa. Taka sytuacja może zostać zgłoszona do Państwowej Inspekcji Pracy. Nieodebranie służbowego połączenia na urlopie nie może także stanowić podstawy do nałożenia na pracownika kary porządkowej – w przypadku nałożenia takiej kary pracownik ma prawo w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw do pracodawcy, a w razie nieuwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę, pracownik ma prawo w terminie 14 dni wnieść odwołanie do sądu pracy.
Zachęcamy Państwa do kontaktu z naszymi ekspertami w przypadku pytań.
Joanna Jędrzejewska Senior Associate| Radca Prawny
Natalia Kochańska Associate
