Warto samodzielnie ustanowić zarządcę sukcesyjnego
Aby przedsiębiorstwo osoby fizycznej mogło nadal kontynuować działalność po jej śmierci należy ustanowić zarządcę sukcesyjnego. Można i warto to zrobić przed śmiercią, właściwie planując sukcesję w swojej firmie. W innym przypadku o wszystkim zdecydują spadkobiercy.
Do 2018 roku nie można było dziedziczyć jednoosobowej działalności gospodarczej, co wynikało wprost z przepisów z ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (CEIDG). Zgodnie z jej przepisami przedsiębiorca podlega wykreśleniu z tego rejestru z urzędu w przypadku stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Z takim zaś przypadkiem mamy do czynienia w przypadku jego śmierci. Sytuacja uległa zmianie 25 listopada 2018 roku, wraz z wejściem w życie przepisów ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Umożliwia ona kontynuowanie działalności prowadzonej przed śmiercią przez osoby fizyczne jej następcom prawnym (sukcesorom).
Ustawa o zarządzie sukcesyjnym reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa, w tym także wykonywanej w ramach spółki cywilnej. Sam zarząd sukcesyjny wykonywany jest przez tzw. zarządcę sukcesyjnego. Zarządca sukcesyjny, to osoba, która po śmierci przedsiębiorcy przejmie prowadzenie jego przedsiębiorstwa i zapewni jego bieżące funkcjonowanie do czasu ostatecznego zakończenia formalności spadkowych. Zarząd sukcesyjny ma charakter tymczasowy i trwa co do zasady do dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, ale na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku
Powołanie zarządcy sukcesyjnego
Zarządcę sukcesyjnego dobrze jest wskazać samodzielnie. Pozwala to uniknąć ewentualnych kłopotów w przyszłości.
Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego w ten sposób, że wskaże określoną osobę lub zastrzeże, że rolę taką będzie pełnił po jego śmierci wskazany prokurent. Możliwe jest także wskazanie kilku osób jako potencjalnych zarządców sukcesyjnych określając kolejność w jakiej powinni oni pełnić tą rolę. W takim przypadku, rolę zarządcy sukcesyjnego pełni ta osoba, która jest wskazana jako pierwsza z grona tych, które dożyły śmierci przedsiębiorcy. Istotne jest natomiast to, że rolę zarządcy sukcesyjnego może pełnić w danym czasie tylko jedna osoba.
Aby powołanie danej osoby na zarządcę sukcesyjnego było możliwe osoba taka musi się na to zgodzić. Zgoda taka powinna być przy tym wyrażona na piśmie pod rygorem nieważności. Ten sam wymóg dotyczy zresztą powołania zarządcy sukcesyjnego. Aby skutecznie powołać zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorca musi wpisać go w CEIDG. Jeśli tego nie zrobi jego wybór będzie nieważny, a zarządcę sukcesyjnego będą mogły powołać wyłącznie osoby będące właścicielami przedsiębiorstwa w spadku.
Sam kandydat na zarządcę sukcesyjnego nie musi spełnić jakichś szczególnych warunków w zakresie posiadanych kompetencji. Musi jedynie posiadać pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie może mieć orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Wskazanie więcej niż jednej osoby jako zarządcy sukcesyjnego ma zatem sens o tyle, że pozwala na przejmowanie roli zarządcy kolejnym osobom także wtedy, gdy poprzednia wskazana osoba np. utraci zdolność do czynności prawnych lub zostanie wobec niej orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, albo gdy pierwsza powołana osoba zrezygnuje z tej funkcji lub umrze. Pozwala zatem przedsiębiorcy zachować kontrole nad rozwojem jego firmy, także po jego śmierci.
Sukcesja zaplanowana
Rzeczy nieco się komplikują, gdy przedsiębiorca nie wskazał przed śmiercią zarządcy sukcesyjnego. W takim przypadku uprawnionymi do powołania zarządcy sukcesyjnego są właściciele przedsiębiorstwa w spadku, za wyjątkiem nabywców. Aby powołanie takiego zarządcy było możliwe, wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. O taką zgodę nie zawsze zaś może być łatwo.
Cała procedura i wszystkie wymagane przy powołaniu zarządcy sukcesyjnego w tym trybie oświadczenia odbywają się przed notariuszem. Zarówno oświadczenia właścicieli przedsiębiorstwa w spadku (m.in. dotyczące wielkości ich udziałów), jak i oświadczenie powoływanego zarządcy sukcesyjnego (jego zgoda oraz oświadczenie o braku zakazów) muszą mieć formę aktu notarialnego. Wymagają też później wpisu do CEIDG.
Procedura jest zatem bardziej skomplikowana niż w przypadku powołania takiej osoby przez samego przedsiębiorcę przed jego śmiercią. Co ważne, prawo do powołania w tym trybie zarządcy sukcesyjnego wygasa po upływie dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Może się zatem okazać, że zarządca sukcesyjny nie zostanie w ogóle powołany. Z obydwu tych powodów, warto zadbać o właściwą sukcesję samodzielnie, ustanawiając zarówno zarządcę sukcesyjnego, jak i regulując inne kwestie związane z sukcesją (np. dotyczące kwestii dziedziczenia) w sposób przemyślany i z góry zaplanowany.
Autor: Grzegorz Gajda
