Ustawa o sygnalistach. Kluczowe informacje dla pracodawców.
24 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów („Ustawa”), implementującą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Na spełnienie ustawowych obowiązków, w szczególności przyjęcie wewnątrzzakładowych procedur dotyczących przyjmowania i rozpatrywania zgłoszeń, podmioty publiczne i prywatne wpadające w reżim ustawy mają mniej niż 3 miesiące.
Kim jest sygnalista?
Zgodnie z ustawą, sygnalistą jest osoba fizyczna zgłaszająca bądź ujawniająca publicznie informację o naruszeniu prawa, którą uzyskała w kontekście związanym z pracą. Sygnalistą może być m.in. pracownik, osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, wspólnik, podwykonawca, dostawca, stażysta, praktykant czy też wolontariusz. Wyżej wymienione osoby mogą zgłosić nieprawidłowości zarówno w trakcie istnienia stosunku prawnego łączącego je z danym podmiotem, przed jego nawiązaniem (np. kandydaci do zatrudnienia na dane stanowisko) jak i po jego ustaniu.
Jakie naruszenia zgłasza sygnalista?
Ustawa przewiduje szeroki, ale zamknięty katalog obszarów, których dotyczyć może zgłoszenie. Niektóre z obszarów, w których działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem bądź mające na celu jego obejście podlegało będzie zgłoszeniu to: zamówienia publiczne, korupcja, ochrona środowiska, przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ochrona konsumentów, ochrona prywatności i danych osobowych, czy też konstytucyjne wolności i prawa człowieka obywatela w kontekście stosunków jednostki z organami władzy publicznej. Pracodawca może w wewnętrznych regulacjach przewidzieć możliwość zgłaszania naruszeń również z innych obszarów.
Sygnaliści będą mogli zgłaszać naruszenia drogą wewnętrzną, czyli bezpośrednio do podmiotu, którego dane naruszenie dotyczy i w związku z pracą w którym powzięli wiedzę o naruszeniu, a także drogą zewnętrzną, czyli poprzez przekazanie informacji o naruszeniu prawa organowi publicznemu właściwemu na podstawie przepisów ustawy. Co do zasady zgłoszenie zewnętrzne nie musi zostać poprzedzone zgłoszeniem wewnętrznym, a sygnalista go dokonujący podlega takiej samej ochronie.
Na czym polega ochrona sygnalisty?
Od momentu dokonania zgłoszenia sygnalista podlega ochronie. Przejawia się to przede wszystkich w zakazie podejmowania działań odwetowych przez zatrudniającego w stosunku do sygnalisty, takich jak odmowa nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie istniejącego stosunku pracy, obniżenie wysokości wynagrodzenia, wstrzymanie awansu, negatywna ocena wyników pracy czy też dyskryminacji, mobbingu, niesprawiedliwym traktowaniu bądź stosowaniu prób czy też gróźb stosowania powyższych zachowań jako konsekwencja dokonania zgłoszenia. Co więcej, zakaz podejmowania działań odwetowych będzie obowiązywał również w stosunku do osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia.
Ustawa przewiduje również ochronę w postaci wyłączenia możliwości wszczęcia lub prowadzenia wobec sygnalisty postępowania dyscyplinarnego czy też postępowania w przedmiocie naruszenia dóbr osobistych.
Jakie są obowiązki pracodawcy w związku z wprowadzeniem ustawy?
Ustawa wejdzie w życie 25 września 2024 r. Do tego momentu pracodawcy zatrudniający ponad 50 pracowników zobowiązani są przyjąć procedurę zgłoszeń wewnętrznych oraz opracować rejestr zgłoszeń wewnętrznych spełniający wymogi ustawowe. Dla zapewnienia przejrzystości i spójności procedury rekomenduje się również przyjęcie wewnętrznych polityk regulujących procedurę dokonywania zgłoszeń, procedurę postępowania po zgłoszeniu i postępowania wyjaśniającego, ochronę tożsamości i statusu sygnalistów. Opracowanie wzoru zgłoszenia do potencjalnego wykorzystania przez sygnalistę, oraz protokołu przyjęcia zgłoszenia również usprawni proces rozpatrywania zgłoszeń – co jest szczególnie istotne ze względu na fakt, iż pracodawcę będą w tym zakresie obowiązywały terminy na podjęcie określonych działań.
Pobierz informator w wersji PDF:
Zachęcamy Państwa do kontaktu w przypadku pytań dotyczących tych istotnych dla pracodawców zmian:
Joanna Jędrzejewska
Senior Associate | Radca Prawny
Natalia Kochańska
Associate
Karolina Kamecka
Junior Associate
