Ustawa o ochronie sygnalistów coraz bliżej
W Polsce trwają intensywne prace nad wprowadzeniem ustawy o ochronie sygnalistów, która ma na celu regulację zasad i procedur dotyczących ochrony osób zgłaszających informacje o naruszeniach, uzyskane w kontekście pracy. Ustawa, będąca odpowiedzią na dyrektywę UE 2019/1937, jest niezbędna do wzmocnienia mechanizmów egzekwowania prawa i polityk Unii Europejskiej w określonych dziedzinach. Projekt jest opracowywany od 2019 roku, a jego najnowsza wersja powstała w lipcu 2023 roku.
Kiedy dyrektywa zostanie wdrożona?
Dyrektywa miała zostać wdrożona do 17 grudnia 2021 r. Polska nie zdołała zrealizować tego terminu, co skutkowało wszczęciem przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej postępowania przeciwko Polsce. Polski prawodawca przyspieszył prace nad ustawą. Ostatni tekst pochodzi z 6 marca. Natomiast Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 21 marca wniosła autopoprawkę do projektu.
Zgodnie z projektem ustawy nowe przepisy w większości wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Wyjątkiem są przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych, które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Nie jest możliwe wskazanie dokładnej daty uchwalenia ustawy. Wiele wskazuje jednak na to, że wydarzy się to jeszcze w 2024 roku.
Jakie są najważniejsze zmiany z perspektywy pracodawcy?
Ustawa o sygnalistach ma na celu wprowadzenie szeregu istotnych rozwiązań dotyczących ochrony osób zgłaszających naruszenia, zwanych sygnalistami. Oto najważniejsze z nich:
- Wprowadzenie kanałów zgłoszeń:
Ustawa zakłada stworzenie wewnętrznych i zewnętrznych poufnych kanałów zgłoszeń dla sygnalistów. Każda organizacja zatrudniająca co najmniej 50 osób będzie zobowiązana do wprowadzenia takich kanałów, niezależnie od rodzaju zatrudnienia. Dodatkowo, organy publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego, będą miały obowiązek stworzenia kanałów zewnętrznych.
- Odpowiedzialność prawna za brak kanałów zgłoszeń:
Organizacje, które nie wdrożą wymaganych kanałów zgłoszeń, będą narażone na odpowiedzialność prawną, w tym karną.
- Zmiany dotyczące Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO):
W najnowszej wersji projektu ustawy, RPO zastąpi Państwową Inspekcję Pracy w zakresie przyjmowania i procedowania zgłoszeń zewnętrznych od sygnalistów. RPO będzie również odpowiedzialny za udzielanie wsparcia sygnalistom.
- Zaświadczenia o statusie sygnalisty:
Sygnaliści będą mogli otrzymać zaświadczenie o swoim statusie od organu publicznego podejmującego działania w związku z ich zgłoszeniem. Projekt ustawy ułatwia procedurę wydawania takich zaświadczeń, nie precyzując terminu ich wydania ani obowiązku informowania o nich podmiotu, którego dotyczy zgłoszenie.
- Ochrona sygnalisty niezależna od momentu wydania zaświadczenia:
Nowy projekt ustawy zapewnia, że ochrona sygnalisty nie będzie uzależniona od momentu wydania zaświadczenia o statusie sygnalisty. Oznacza to, że sygnalista będzie podlegał ochronie również w przypadkach, gdy zgłoszona informacja nie dotyczy bezpośrednio interesu publicznego.
Warto wcześniej przygotować się na nową ustawę!
Projekt ustawy jest niezwykle istotny z perspektywy przestrzegania prawa i ochrony osób zgłaszających naruszenia w sektorze publicznym i prywatnym. Obejmuje on kanały zgłaszania, status prawny sygnalistów, procedury ochrony przed działaniami odwetowymi oraz sankcje za naruszenia.
Warto już teraz zacząć przygotowania do wdrożenia wymogów, które wprowadzi ustawa o ochronie sygnalistów, aby zapewnić zgodność z przepisami oraz ochronę dla sygnalistów w swoim środowisku pracy.
Zachęcamy Państwa do kontaktu w przypadku pytań dotyczących zbliżających się zmian:
Joanna Jędrzejewska
Senior Associate | Radca Prawny
dr Dawid Walczak
Associate | Adwokat
