Czy uchwała Sądu Najwyższego będzie game-changer’em w sporach w ZUS?
21 lutego 2024 r. (III UZP 8/23) Sąd Najwyższy wydał uchwałę, która rewiduje podejście ZUS do kwestii podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez wspólników sp. z o.o., nie będących spółkami jednoosobowymi. Sąd Najwyższy potwierdził bowiem, że wspólnik dwuosobowej sp. z o.o., posiadający 99 procent udziałów, nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Sąd Najwyższy w odpowiedzi na pytanie :
„Czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów zapewniających mu możliwość swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych?”
stwierdził, że:
„Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1230).”
Dlaczego powyższa uchwała jest przełomowa?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa osoby prowadzące pozarolniczą działalność, w tym wspólnicy jednoosobowych sp. z o.o., podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Dotychczas ZUS uznawał także dominujących wspólników spółek z o.o. – nie będących spółkami jednoosobowymi – za objętych powyższym obowiązkiem. W powołanej uchwale Sąd Najwyższy jednoznacznie potwierdził, że powyższe przepisy ubezpieczeniowe nie znajdują zastosowania do wspólników sp. z o.o. nie będących spółkami jednoosobowymi, niezależnie od struktury udziałowej.
Wyjaśnienie:
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się również wspólnika jednoosobowej sp. z o.o.
Kodeks spółek handlowych stanowi natomiast, że przez spółkę jednoosobową należy rozumieć spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika lub akcjonariusza. Powyższe oznacza, że dana osoba nie jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. w przypadku, w którym co najmniej jedna, inna osoba posiada w tożsamej spółce co najmniej jeden udział.
Co to oznacza?
Powyższa uchwała Sądu Najwyższego potwierdza słuszność stanowiska prezentowanego w sporach z ZUS przez wspólników sp. z o.o., nie będących spółkami jednoosobowymi.
Wyjaśnienie:
ZUS zajmował w wydawanych dotychczas decyzjach stanowisko, zgodnie z którym uznawał obowiązek opłacania składek społecznych przez większościowych wspólników sp. z o.o. (nie będących spółkami jednoosobowymi), mających całkowity/dominujący wpływ na działalność spółki. Przyjmował, że wspólnik mniejszościowy mający mniej niż 10% udziałów w kapitale zakładowym spółki nie ma rzeczywistego wpływu na spółkę, a jego uczestnictwo w spółce jest często pozorne. Podkreślić przy tym należy, że wskazany powyżej 10%-procentowy próg uczestnictwa w spółce był płynny w decyzjach ZUS i potrafił osiągać poziom znacznie przekraczający 10%. ZUS uzasadniał swoje stanowisko twierdzeniem, że jeżeli mniejszościowemu wspólnikowi nie zostały przyznane w umowie spółki szczególne uprawnienia, to dominujący wspólnik może w zasadzie dowolnie i partykularnie podejmować wszelkie decyzje wymagające uchwały wspólników, w tym również te wymagające kwalifikowanej większości głosów. Tym samym, w ocenie ZUS – mniejszościowy wspólnik praktycznie pozbawiony jest możliwości skutecznego wykonywania swoich korporacyjnych uprawnień.
Sąd Najwyższy uznał w powołanej powyżej uchwale praktykę i stosowaną przez ZUS wykładnię za contra legem, słusznie wskazując, że powyższy przepis ustawy o obowiązku ubezpieczeniowym nie znajduje w ogóle zastosowania w przypadku, w którym sp. z o.o. ma więcej niż jednego wspólnika. W takim przypadku nie mamy bowiem w ogóle do czynienia z jednoosobową sp. z o.o., niezależnie od tego, czy i ewentualnie jakie uprawnienia szczególne przyznano wspólnikowi mniejszościowemu w umowie spółki oraz niezależnie od kwestii dominacji wspólnika większościowego w spółce.
W skrócie, powołana powyżej uchwała Sądu Najwyższego to potencjalny game-changer w kontekście sporów z ZUS dotyczących podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez wspólników sp. z o.o., nie będących spółkami jednoosobowymi. To także sygnał do ujednolicenia praktyki decyzyjnej ZUS zgodnie z przepisami ustawowymi.
Zachęcamy Państwa do kontaktu w przypadku pytań dotyczących znaczenia niniejszej uchwały dla przedsiębiorców
Kamil Łamiński LL.M.
Counsel | Radca Prawny
Joanna Jędrzejewska
Senior Associate | Radca Prawny
